Kręgosłup jest strukturą, która najczęściej ulega uszkodzeniom podczas wypadków i niestety te uszkodzenia często bywają bardzo poważne. Mogą nieść ze sobą nie tylko problemy związane z bólem, ale także z trwałym kalectwem a nawet śmiercią Poszkodowanego.
Urazy powstają najczęściej w wyniku nieszczęśliwych wypadków (np. skoki z wysokości, do wody) oraz w wypadkach komunikacyjnych.
Objawami, które mogą sugerować uszkodzenie kręgosłupa są m.in.:
- zesztywnienie,
- zaburzenia czucia,
- porażenie i niedowład kończyn,
- widoczne obrażenia kręgów (np. uwypuklenia)
- przymusowe ułożenie głowy, niemożność jej odwrócenia (przy uszkodzeniach kręgosłupa szyjnego),
- ból w miejscu uszkodzenia,
- objawy neurologiczne, zaburzenia świadomości,
- zaburzenia zwieraczy,
- problemy z oddychaniem.
Pierwsza pomoc
Pierwsza pomoc udzielona choremu tuż po wypadku jest bardzo istotna, ale należy mieć tutaj na uwadze fakt, że każdy błąd lub nieuwaga mogą kosztować chorego trwały uszczerbek na zdrowiu. Nie należy jednak bać się udzielania pierwszej pomocy, gdyż wystarczy tylko zachować podstawowe środki ostrożności. Przede wszystkim pamiętać, że:
- chory musi leżeć na twardym podłożu oraz najlepiej zostać unieruchomiony,
- należy go przenosić tylko w kilka osób najlepiej na czymś twardym (np. deska, itp.)
- należy zabezpieczyć Poszkodowanego przed zimnem oraz zaczekać na przybycie profesjonalnej pomocy medycznej.
Rodzaje i przyczyny urazów. Budowa kręgosłupa
Budowa kręgosłupa jest dość złożona. Zbudowany jest z kręgów połączonych stawami i połączeniami ścisłymi, a dzieli się go na trzy podstawowe odcinki:
- szyjny (7 kręgów)
- piersiowy (12 kręgów)
- lędźwiowy (5 kręgów)
Najbardziej powszechna klasyfikacja urazów kręgosłupa przedstawia się następująco:
- uraz kompresyjny (A)– najczęściej spowodowany osteoporozą.
- uraz zgięciowy (B) – powstały najczęściej podczas skoku do zbyt płytkiej wody (uderzenie o dno).
- uraz wyprostny , uderzenie twarzą o szybę pojazdu podczas wypadku,
- uraz obrotowy/rotacyjny (C) – spowodowany nadmierną rotacją tułowia i głowy bądź szyi, najczęściej w wypadkach samochodowych.
- uraz boczny – spowodowany np. uderzeniem w bok samochodu. Może powodować całkowite przerwanie rdzenia kręgowego.
- rozciągnięcie kręgosłupa – spowodowane nadmiernym rozciągnięciem kręgów i rdzenia (typu „powieszenie”).
Blisko połowa urazów powstaje w wyniku wypadków komunikacyjnych, drugą z kolei przyczyną są skoki do wody.
Skręcenie i naderwanie kręgów szyjnych czyli najczęściej spotykany uraz typu whiplash
„Smagnięcie biczem”(whiplash syndrome) – to jeden z najbardziej powszechnych urazów powypadkowych. Powstaje na skutek gwałtownego wyprostu w odcinku szyjnym a następnie jego zgięciu. Głównie dochodzi do niego, kiedy mamy do czynienia z uderzeniem w tylną część samochodu i następuje uderzenie głową w zagłówek. Wtedy ścięgna, mięśnie, krążki międzykręgowe i nerwy okolicy szyi mogą ulec uszkodzeniu, czyli najczęściej zwichnięciu, naderwaniu czy też naciągnięciu. Uraz ten leczy się najczęściej objawowo, tj. lekami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi oraz poprzez założenie miękkiego kołnierza, najczęściej Schantza. Warto zapoznać się z informacjami dotyczącymi uzyskania zadośćuczynienia za uraz spowodowany wypadkiem komunikacyjnym.
Złamania kręgosłupa w odcinku szyjnym oraz uszkodzenia rdzenia kręgowego
Najczęściej powstają w wyniku uderzenia w głowę. Jeżeli są stabilne, można je leczyć nieoperacyjnie, np. za pomocą kołnierza, czy ortezy stabilizujących kręgosłup i umożliwiających zrost. Stosuje się też leki przeciwbólowe oraz zwiotczające mięśnie. Jeżeli mamy do czynienia ze złamaniem niestabilnym, który może skutkować przemieszczaniem odłamów, wtedy konieczne jest zastosowanie implantów. Bardzo ważna jest też diagnostyka obrazowa (najczęściej badanie MR jako najbardziej dokładne) oraz opieka neurologa.
Wśród stosowanych metod leczenia wyróżnia się:
- leczenie zachowawcze (unieruchomienie w kołnierzu),
- leczenie operacyjne,
- leczenie zachowawcze lub operacyjne co jest oceniane indywidualnie w zależności od przypadku.
Wybór metody leczenia zależy od oceny:
- morfologii (wyglądu) zmian – np. bez zmian pourazowych; prosta kompresja złamanie wybuchowe (wieloodłamowe); zwichnięcie stawów międzykręgowych, złamanie tylnych elementów kregosłupa; Rotacja/przesunięcie, ponadto każde przesunięcie kręgów względem siebie niezwiązane z chorobą zwyrodnieniową .
- stanu więzadeł/krążków międzykręgowych (nienaruszone, nieokreślone i uszkodzone)
- stanu neurologicznego (bez ubytków, uszkodzenie rdzenia całkowite, lub częściowe, ucisk rdzenia z ubytkiem neurologicznym,uszkodzenie korzeni).
Z racji dużej ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa oraz bliskości rdzenia kręgowego, urazy tej części są częściej leczone chirurgicznie niż złamania w obrębie innych odcinków.
Uszkodzenie rdzenia kręgowego
Jest to najbardziej poważny uraz kręgosłupa. Może doprowadzić do częściowego lub całkowitego i nieodwracalnego porażenia. Bywa, że Poszkodowany do końca życia pozostaje sparaliżowany bez szans na wyleczenie. Ocena stanu oraz rokowania co do leczenia ustalana jest według skali ASIA (American Spinal Injury Classification). Skala obejmuje 5 stopni uszkodzeń od A do E, z czego A to uszkodzenie całkowite, a E to brak uszkodzenia. W zasadzie Poszkodowany, który znajduje się w stanie neurologicznym A – nie ma szans na powrót do sprawności. Im bliżej stanu E – tym szanse na powrót do przynajmniej częściowej sprawności są większe.
Złamania kręgosłupa w odcinku piersiowo-lędźwiowym. Stabilne i niestabilne
Większość złamań w tym odcinku jest stabilna i nie wymaga operacji. Do oceny stanu faktycznego stosuje się jeszcze RTG, chociaż obecnie najczęściej stosowanym badaniem jest TK lub MR gdyż są to badania zdecydowanie bardziej dokładne i ukazujące zmiany nie tylko w strukturze kostnej. MR stosuje się z reguły, jeżeli istnieje podejrzenie powikłań neurologicznych.
Kwalifikacja do leczenia (operacyjnego lub nie) przebiega podobnie jak w przypadku kręgosłupa szyjnego. Pod uwagę są brane 3 czynniki: morfologia (wygląd) złamania , stan neurologiczny oraz stan więzadła podłużnego tylnego:
- morfologia (kompresyjne; kompresyjne + wieloodłamowe; rotacja/translacja; dystrakcja),
- stan neurologiczny ( bez paraliżu; uszkodzenie korzeni; uszkodzenie rdzenia kręgowego i stożka całkowite lub częściowe; zespół ogona końskiego),
- stan więzadła (całe; uszkodzone częściowo, przerwane).
Rodzaje leczenia
Ogólnie rzecz biorąc dla każdego odcinka kręgosłupa w zależności od rodzaju uszkodzenia stosuje się dwojaki rodzaj leczenia: operacyjne lub nieoperacyjne. Niestety, kręgosłup jako struktura niejako „nosząca” całe ciało, jest bardzo czuły i bardzo często nawet mimo zastosowanego leczenia okazuje się, ze powrót do pełnej sprawności jest niemożliwy.
Wystarczy nieco nadmierny wysiłek, dźwignięcie cięższego przedmiotu, niewłaściwie wykonane ćwiczenie, lekkie przeciążenie aby Poszkodowany zaczął odczuwać dolegliwości. Najczęściej są to:
- bóle kręgosłupa (często nawet na całej długości)
- niedowłady,
- powikłanie gastroenterologiczne.
Przyczyny urazów kręgosłupa
Podsumowując: najczęstszą przyczyną urazów kręgosłupa są wypadki komunikacyjne a najczęstszym urazem jako takim jest uraz odcinka szyjnego (typu whiplash, złamanie kręgosłupa, uszkodzenie więzadeł, wypadnięcie dysku) w następstwie mechanizmu zgięciowo- wyprostnego.
Warto zaznaczyć, że niektóre uszkodzenia mogą dać o sobie znać dopiero po kilku tygodniach od zdarzenia a nie podjęcie odpowiedniego leczenia w terminie może nieść ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne dla Poszkodowanego.
Złamania kręgosłupa a procent uszczerbku i odszkodowanie możliwe do uzyskania
W przypadku urazów kręgosłupa określenie procentu uszczerbku na zdrowiu zależy oczywiście od rodzaju uszkodzenia oraz stopnia powikłań. Każdy przypadek należy tutaj traktować indywidualnie.
Zadośćuczynienie ma mieć charakter kompensacyjny. Oznacza to, że przyznana kwota ma za zadanie przynajmniej częściowo wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz przywrócić równowagę zakłóconą na skutek zdarzenia. Nie może być nadmierna w stosunku do krzywdy, lecz ma odpowiadać jej wysokości. Dlatego też przyznane kwoty mogą się różnić zasadniczo, w zależności od indywidualnego, konkretnego przypadku osoby pokrzywdzonej. Sam procent uszczerbku to tylko jeden z elementów składowych. Równie istotne są m.in. : charakter uszczerbku, jego konsekwencja na przyszłość, wiek poszkodowanego, jego zawód oraz wiek.
W przypadku tzw. NNW, kwota wypłacona zależy od ogólnej kwoty ubezpieczenia zaznaczonej w polisie oraz (w przeliczeniu na 1% uszczerbku). Niewątpliwie kwota możliwa do uzyskania z OC znacznie przewyższa sumę gwarantowaną przy polisach indywidualnych, warunkowanych przez Ogólne Warunki Ubezpieczenia.
Uszkodzenia kręgosłupa w wypadku komunikacyjnym
Tak jak kilkukrotnie wspomniano wyżej, do urazów kręgosłup często dochodzi podczas wypadków komunikacyjnych. Jako poszkodowany możemy więc uzyskać odszkodowanie z ubezpieczenia OC sprawcy zdarzenia. W przypadku ciężkich uszkodzeń kręgosłupa często konieczny jest zakup kul, wózka inwalidzkiego lub występuje konieczność przystosowania domu do potrzeb poszkodowanego. Pamiętajmy więc, że poszkodowanemu należy się zwrot kosztów zakupu sprzętu medycznego i innych wydatków.
Aktualizacja z 30.08.2019 r.