Nierzadko bywa tak, że poszkodowany musi dochodzić swych praw na drodze sądowej. Wiąże się z tym konieczność ustalenia sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Poniżej przedstawiamy najczęściej stosowane kryteria, które pozwolą tego dokonać.
Właściwość sądu
Po pierwsze zbadać należy, właściwość rzeczową sądu. Rozumieć przez to należy konieczność weryfikacji jaki sąd w danej sprawie będzie właściwy do jej rozpatrzenia w pierwszej instancji – rejonowy czy też okręgowy. Jak wskazuje art. 16 Kodeksu postępowania cywilnego, co do zasady wszystkie sprawy w pierwszej instancji rozpatruje sąd rejonowy o ile nie ma zastosowania wyjątek. Tam bowiem przewidziano szereg spraw, do rozpoznania których w pierwszej instancji właściwy będzie sąd okręgowy. W szczególności należy zwrócić uwagę na punkt 4 tegoż artykułu, w którym określona została wartość przedmiotu sporu. Przekroczenie jej stanowić będzie przesłankę właściwości rzeczowej sądu okręgowego. Kwota, o której mowa wynosi 75 000 zł.
Skierowanie pozwu do sądu okręgowego przez sąd rejonowy
Może zaistnieć sytuacja, w której sąd rejonowy ze względu na budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne przekaże sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu. Odbywa się to bez konieczności ingerencji powoda – osoby wnoszącej pozew. Dlatego też nie przysparza, to dodatkowych trudności.
Wartość przedmiotu sporu
Wyjaśnienia wymaga co należy rozumieć pod pojęciem wartości przedmiotu sporu. Poza określeniem właściwości rzeczowej sądu opiera się na niej wartości należnych opłat i kosztów procesu. Obowiązek ustalenia wartości przedmiotu sporu spoczywa na powodzie. Jak wskazuje art.19 §1 Kpc w sprawach o roszczenia pieniężne podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu. W innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu .
Kolejne artykuły wskazują czego nie należy wliczać do wartości przedmiotu sporu. A mianowicie odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Wskazane jest też jak powinno się zliczać wartość przedmiotu sporu w przypadku kilku roszczeń lub świadczeń powtarzających się (takich jak np. renta). Jeżeli powód występuje w stosunku do jednego lub wielu pozwanych z kilkoma roszczeniami należy zliczyć ich wartość (art. 21 Kpc). W przypadku spraw o prawo świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok. Jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok to za cały czas ich trwania (art. 22 Kpc).
Zweryfikowanie wartości pozwu
Należy mieć na uwadze, że sąd przed doręczeniem pozwu stronie przeciwnej, może na posiedzeniu niejawnym zweryfikować oznaczoną przez powoda wartość przedmiotu sporu i zarządzić w tym celu dochodzenie (art. 25 § 1 Kpc). Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego. W przypadku kiedy po sprawdzeniu wartości przedmiotu sporu sąd uzna się za niewłaściwy, przekaże on sprawę sądowi właściwemu. W sytuacji stwierdzenia właściwości kilku sądów przekaże sprawę temu, który zostanie wskazany przez powoda (art. 25 § 3 Kpc). Wartość przedmiotu sporu nie może stać się ponownie przedmiotem badania jeżeli została ustalona w opisany wyżej sposób (art. 26 Kpc).
Właściwość miejscowa sądu
Kolejnym rodzajem właściwości jaki należy wziąć pod uwagę przed złożeniem pozwu jest właściwość miejscowa sądu. Pozwala ona na określenie, który z właściwych rzeczowo sądów ma kompetencje do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy ze względu na obszar jaki obejmuje swą jurysdykcją. W myśli art. 27 Kpc przyjmuje się, że powództwo należy wytoczyć przed sąd, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce należy wziąć pod uwagę miejsce jego pobytu na terenie kraju. Jeżeli nie jest ono znane lub znajduje się poza Polską, ogólną właściwość wyznacza się według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce (art. 28 Kpc). Jeżeli zachodzi konieczność wytoczenia powództwa przeciwko podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną należy złożyć pozew do sądu właściwego miejscowo według miejsca siedziby danego podmiotu (art. 30 Kpc).
Właściwość przemienna
Jest ona jedną z właściwości szczególnych. Daje ona powodowi możliwość wyboru sądu. Może on wobec powyższego wytoczyć powództwo według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd w wskazany w dalszych przepisach (tj. art. 32 i n. Kpc). Zatem z powództwem o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wystąpić do sądu, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału (art. 33 Kpc).
Kolejnym, często wygodnym dla poszkodowanych rozwiązaniem, jest możliwość wytoczenia powództwa o roszczenie z czynu niedozwolonego. Jest nim każdy czyn, który sprzeczny jest z literą obowiązującego prawa niezależnie od zakresu jakiego ono dotyczy. Powództwo można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (art. 35).
Co zrobić, jeśli stwierdza się właściwość kilku sądów?
Istnieje również szereg regulacji, które mogą zostać wykorzystane w sytuacjach kolizji powyższych rozwiązań. Jak wskazuje art. 43 Kpc w przypadku stwierdzenia właściwości kilku sądów, albo jeżeli powództwo wytaczane jest przeciwko kilku osobom, a właściwe są dla nich – według właściwości ogólnej – różne sądy, wybór między tymi sądami należy do powoda. Nadto sąd przełożony nad sądem właściwym do rozpoznania sprawy wyznaczy inny sąd, przed którym sprawa zostanie rozpoznana jeżeli sąd właściwy z powodu przeszkody nie mógł tego dokonać (art. 44 Kpc).
Kiedy nie można ustalić właściwości miejscowej sądu ze względu na okoliczności sprawy, sąd przed który należy wytoczyć powództwo oznaczany jest przez Sąd Najwyższy (art. 45 Kpc).
Umowa stron co do sądu właściwego
Kodeks postępowania cywilnego przewiduje również możliwość umówienia się stron co do sądu. nawet wtedy, gdy według ustawy nie jest właściwy miejscowo, a będzie władny do rozpatrzenia sprawy w pierwszej instancji (art. 46 Kpc). Co więcej, strony mogą umówić się zarówno w przypadku sporu już wynikłego jak i przyszłego, który może wystąpić ze względu na łączący je stosunek prawny. Jeżeli strony nie postanowiły inaczej sąd ten będzie wyłącznie właściwy – czyli tylko przed nim będą one mogły występować z roszczeniami wynikającymi z określonego stosunku prawnego. Strony mogą również umówić się, że powód będzie mógł dokonać wyboru tylko między kilkoma określonymi sądami, właściwymi dla takich sporów. Trzeba pamiętać, że dla wspomnianych wyżej umów obowiązuje forma pisemna.
Na koniec wypada dodać, że w przypadku omyłkowego wniesienia pozwu do sądu niewłaściwego w danej sprawie, zostanie ona przekazana do sądu właściwego.
Sprawa sądowa przeciwko ubezpieczycielowi OC sprawcy
Wiele osób boi się wejścia na drogę sądową. Każdy boi się kosztów, czasu trwania procesu czy popełnienia błędów. Warto jednak zapoznać się z przebiegiem sprawy sądowej. Poszkodowany nie wie, jakiego adwokata wybrać oraz jaki sąd będzie właściwy dla jego sprawy. Przeczytaj więcej o przebiegu procesu sądowego w przypadku szkody na pojeździe. Sprawdź jakie są koszty procesu i czy masz możliwość zwolnienia z ich uiszczenia.
Aktualizacja z 19.09.2019 r.