Prowadzenie przedsiębiorstwa nierozłącznie wiąże się z pewnym ryzykiem, niezależnie od branży i formy działalności. Jednym ze sposobów na jego ograniczenie jest przerzucenie przynajmniej części odpowiedzialności finansowej na towarzystwo ubezpieczeniowe.
Możemy ubezpieczyć posiadany majątek od ognia i innych zdarzeń losowych, przygotować we współpracy z ubezpieczycielem program ubezpieczenia na życie pracowników. Jako pracodawca mamy możliwość zabezpieczyć się także przed niewypłacalnością lub nieterminowością kontrahentów poprzez ubezpieczenie kredytu kupieckiego. W końcu możemy zdecydować na ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Przyjrzyjmy się bliżej tej ostatniej formie ubezpieczeń, ich celowości i opłacalności, a także sytuacjom, w których są obligatoryjne.
Od czego może chronić polisa OC właściciela firmy
Zakres umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zależny jest od wielu czynników – specyfiki branży w jakiej działalność jest prowadzona, indywidualnych preferencji ubezpieczonego lub w końcu od elastyczności i możliwości ochronnych towarzystwa ubezpieczeniowego.
Niezależnie od tego podstawą ochrony ubezpieczeniowej jest ekonomiczna odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom trzecim, do których naprawienia zobowiązany jest ubezpieczający na podstawie odpowiedzialności deliktowej. Mówi o tym art. 415 kodeksu cywilnego: „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. O podstawie kontraktowej mówi art. 471 kodeksu cywilnego: „Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.
Klauzule dodatkowe
Umowa ubezpieczenia może zostać rozszerzona o klauzule dodatkowe, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności i oceny ryzyka ubezpieczeniowego. Dla przykładu przedsiębiorstwo mające warsztat samochodowy powinno zwrócić szczególną uwagę, czy umowa zawarta tylko w podstawowym zakresie (delikt i kontrakt) zapewnia odpowiedzialność w przypadku uszkodzenia mienia stanowiącego przedmiot naprawy, obróbki lub innych czynności w ramach usług wykonywanych przez ubezpieczonego.
W praktyce jest to częsty zapis wyłączający odpowiedzialność, a nie rozszerzenie jej w tym zakresie w przypadku warsztatu samochodowego minimalizuje ryzyko ubezpieczyciela kosztem ubezpieczonego. Jednym słowem zawarta umowa może nie być skuteczna przy większej ilości szkód, które mają miejsce właśnie w tego typu przedsiębiorstwie.
Szkody w wyniku zaniedbania
Bezdyskusyjnie polisa odpowiedzialności cywilnej ochroni przedsiębiorcę przed roszczeniami osób trzecich, w związku ze szkodami, które są wynikiem jego zaniedbań (działanie umyślne jest zwyczajowo wyłączone z zakresu odpowiedzialności). Jeśli na terenie prowadzonej przez nas firmy nasz klient poślizgnie się na nie oczyszczonym z lodu chodniku, z pełną słusznością będzie mógł się zgłosić do nas, jako „sprawcy” szkody z roszczeniem o zwrot kosztów leczenia, rekonwalescencji, nie uzyskanych dochodów itp.
Wydatki w takich przypadkach mogą być naprawdę spore i w przypadku braku ubezpieczenia bardzo nadwerężyć pozycję finansową przedsiębiorstwa. Nie bez przyczyny zatem umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest jedną z podstawowych, które powinny zostać zawarte w związku z prowadzona działalnością.
OC pracodawcy
Jednym z możliwych rozszerzeń podstawowego zakresu ubezpieczenia, o którym wspominałam powyżej, jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej pracodawcy za szkody wyrządzone pracownikom w związku z wypadkami powstałymi przy pracy. W Polsce za świadczenia z tytułu tego rodzaju zdarzeń odpowiada Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jednakże rozszerzenie w tym względzie z umowy ubezpieczenia pozwala w razie ewentualnych wypadków przy pracy, które powstały z pośredniej bądź bezpośredniej winy pracodawcy, na uzupełnienie tych świadczeń.
Klauzula ta chroni również pracodawcę. Poszkodowany, niezależnie od świadczenia otrzymanego z ZUS, często nie rekompensującego w pełni poniesionej szkody, może zwrócić się do niego bezpośrednio z roszczeniem cywilnoprawnym. Warto podkreślić, że jest ono zasadne tylko w sytuacji, kiedy szkoda nie została w całości pokryta przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dowiedz się na ten temat więcej w Vademecum poszkodowanego po wypadku przy pracy.
Odpowiedzialność przedsiębiorcy ma zatem charakter uzupełniający, z uwagi jednak na nieprzeliczalność życia i zdrowia ludzkiego oraz brak ograniczeń w Ustawie wypadkowej w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych od pracodawcy po wypłacie przez ZUS, koszty mogą być bardzo wysokie.
OC za produkt
Innym rodzajem z gamy ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej jest ubezpieczenie za szkody wyrządzone przez produkt w związku z jego użytkowaniem. Przyczyną szkody może być głównie ukryta wada produktu, nie wychwycona przez producenta przed wprowadzeniem go do obrotu. Może ją stanowić także niepełna lub niewłaściwie opisana instrukcja obsługi.
Jak istotna jest to kwestia wskazuje chociażby często opisywany przykład roszczenia wytoczonego sieci McDonald’s przez klientkę, która poparzyła się kawą po przypadkowym wylaniu jej na uda. Powodem założenia sprawy był brak ostrzeżenia na kubku, że jego gorąca zawartość może powodować oparzenia. Poszkodowana wygrała sprawę sądową.
Ostrzeżenia na produktach zamieszczone przez producenta
Nie bez kozery zatem producenci szczególnie wrażliwie podchodzą do ostrzeżeń zamieszczanych na swoich wyrobach, starając się wyprzedzić ewentualne zagrożenia (stąd na paczkach papierosów ostrzeżenia o ich szkodliwości, bądź na zabawkach dla dzieci informacje o możliwych niebezpieczeństwach niewłaściwego użytkowania).
Biorąc to pod uwagę doskonale widzimy jak szerokie jest spectrum zagrożeń w kontekście wprowadzonych do obrotu produktów i tym samym istota ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej producenta. Szczególnie w tym zakresie przedstawia się rynek amerykański, choć i na polskim nie brak argumentów wskazujących na konieczność posiadania polisy OC za produkt.
W jaki sposób kształtują się koszty ubezpieczenia OC
Wysokość składki ubezpieczeniowej zależy w głównej mierze od zakresu ochrony i pułapu sumy ubezpieczenia, do wysokości której odpowiada ubezpieczyciel. Nie bez znaczenia jest tu również charakter prowadzonej działalności ubezpieczonego i zakres terytorialny na jakim ochrona będzie obowiązywać (tylko RP, RP i UE, bądź cały świat).
Co więcej pod uwagę brana jest wysokość przewidywanego rocznego obrotu i wartość tzw. udziałów własnych potrącanych przez towarzystwo z wypłaconego odszkodowania. Pamiętajmy, że o wartości polisy nie świadczy jednak jej cena, lecz przede wszystkim zakres ochrony ubezpieczeniowej.
Ubezpieczenie dobrowolne a obowiązkowe
Kwestia zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej prowadzonej działalności nie zawsze jest pozostawiona do indywidualnej decyzji przedsiębiorcy. W wielu przypadkach, z uwagi na znaczne ryzyko wystąpienia szkody i jej istotne skutki społeczne zawarcie umowy ubezpieczenia OC zostało uregulowane ustawowo.
I tak przykładowo adwokat, radca prawny i notariusz są zobligowani do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. W Polsce każdy posiadacz pojazdu mechanicznego (samochodu, motocykla, skutera) powinien posiadać ważną polisę OC. Dodatkowo grupy zawodowe, których zakres działalności obarczony jest dużym ryzykiem szkodowym typu: doradca podatkowy, architekt, rzeczoznawca majątkowy, pośrednik w obrocie nieruchomościami, zarządca nieruchomości, rolnik prowadzący gospodarstwo rolne czy organizator imprez masowych mają ustawowy obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC.
Niewywiązanie się z obowiązku ubezpieczeniowego
W przypadku działania, w konsekwencji którego poszkodowana zostanie osoba trzecia, ubezpieczyciel pokryje w ramach świadczonej ochrony koszty związane ze szkodą majątkową i osobową. Brak wywiązania się z obowiązku ubezpieczenia może rodzić konsekwencje w postaci kar finansowych nakładanych przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
Dostosowanie warunków umowy ubezpieczenia OC do specyfiki branży ubezpieczonego nie jest łatwe. Wymaga drobiazgowej oceny ryzyka i „przewidzenia” możliwych scenariuszy zdarzeń związanych z prowadzoną działalnością, a mogących skutkować powstaniem szkody.
W przypadku jednak wystąpienia szkody wysiłek ten procentuje w postaci przeniesienia odpowiedzialności za zdarzenie na ubezpieczyciela i tym samym w braku większych konsekwencji finansowych ponoszonych przez przedsiębiorcę.
Wypadek przy pracy
Wypadki przy pracy w Polsce są bardzo częste. Poszkodowany ma możliwość uzyskania jednorazowego odszkodowania z ZUSu oraz, o ile w zdarzeniu można wskazać winę pracodawcy, to również z OC pracodawcy. W związku z tym warto dowiedzieć się więcej w temacie postępowania po wypadku przy pracy.
Aktualizacja z 03.09.2019 r.