Art. 2 ustawy o notariacie określa, że notariusz jest osobą zaufania publicznego, gwarantem wiarygodności i prawidłowości dokonywanych przez niego czynności. Jest także uczestnikiem szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości. Art. 81 tej ustawy wskazuje, że notariusz nie może odmówić np. sporządzenia aktu notarialnego, chyba że pozostawałoby to w sprzeczności z prawem. Co w sytuacji, jeżeli osoba korzystająca z usług notariusza poniesie szkodę w wyniku jego działań? Czy może liczy na odszkodowanie?
Podstawa prawna odszkodowania od notariusza
Art. 49 ustawy Prawo o notariacie mówi, że „notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnych na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym, z uwzględnieniem szczególnej staranności, do jakiej jest obowiązany przy wykonywaniu tych czynności”. Zatem przepisy prawa przewidują możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności z tytułu skutków jego działania lub zaniechania.
Kodeks cywilny a dokładnie art. 415 wskazuje, że „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia” (odpowiedzialność deliktowa).
Odpowiedzialność notariusza
Zgodnie z art. 80 § 2 i § 3 ustawy o notariacie „przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne”. „Notariusz jest obowiązany udzielać stronom niezbędnych wyjaśnień dotyczących dokonywanej czynności notarialnej”.
Ustalając odpowiedzialność, należy ustalić, czy w danej sprawie notariusz dopuścił się działania, które w sposób bezprawny spowodowało powstanie szkody.
Notariusz ponosi odpowiedzialność przede wszystkim za winę umyślną, mimo że klient może ubiegać się o odszkodowanie także z powodu winy nieumyślnej. Odpowiada on również, jeżeli sporządził umowę niezgodną z prawem na wyraźne życzenie klienta. Notariusz jednakże może uniknąć odszkodowania, jeżeli udowodni, że ewentualne złamanie przepisów prawa nie miało bezpośredniego wpływu na poniesioną szkodę przez klienta.
Notariusz ma stać na straży legalności i bezpieczeństwa obrotu prawnego i jego zgodności z prawem. W związku z czym oprócz odpowiedzialności cywilnej ponosi on również odpowiedzialność karną i dyscyplinarną.
Odszkodowanie z OC notariusza
Notariusz powinien wykonywać obowiązki z należytą starannością. Jeżeli tego nie zrobił wówczas klientowi należy się rekompensata. Notariusz popełniający błąd jest zobowiązany do naprawienia szkody. Ustawodawstwa przewidział takie możliwości. W związku z czym każdy właściciel kancelarii notarialnej podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej (OC). Suma gwarancyjna takiej polisy OC to 50 tysięcy euro.
Notariusz, który nie dopełnił swoich obowiązków, czym jednocześnie spowodował szkodę klienta, jest zobowiązany do jej naprawienia. W związku z czym klient powinien zgłosić swoje roszczenia ubezpieczycielowi notariusza w zakresie jego ubezpieczenia OC. Polisę OC ustala się, zwracając się do notariusza o podanie danych ubezpieczyciela oraz numeru jego polisy.
Przedawnienie roszczeń w stosunku do notariusza
W tym miejscu należy przytoczyć art. 442 § 1 Kodeksu cywilnego. „Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”. Czyli roszczenie o odszkodowanie ulega przedawnieniu po upływie trzech lat od momentu dowiedzenia się o szkodzie oraz dziesięciu lat od zaistnienia owej szkody. 20-letni terminy przedawnienia pojawia się, gdy działanie notariusza było występkiem lub zbrodnią. Jeżeli w czasie wykonywania czynności klient był niepełnoletni wówczas, może on dochodzić swoich roszczeń do 2 lat po uzyskaniu przez niego pełnoletniości.
Wysokość odszkodowania od notariusza
Roszczenia w stosunku do ubezpieczyciela OC notariusza powinny obejmować faktycznie poniesioną szkodę, w związku z czym wysokość odszkodowania to kilkadziesiąt lub nawet kilkaset tysięcy złotych (np. 237.488,70 zł – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt I ACa 321/14).
Może się okazać że poszkodowany będzie zmuszony wejść na drogę sądową aby uzyskać odszkodowanie. Sprawdź wysokość kosztów zastępstwa procesowego.
Odszkodowania od innych podmiotów
Polskie prawo chroni poszkodowanych oraz osoby, które ucierpiały z winy innej osoby lub instytucji. Osoba poszkodowana może rościć o odszkodowanie również od kancelarii prawnej, komornika czy zarządcy drogi. Możemy starać się o zadośćuczynienie oraz o pokrycie poniesionych kosztów.
Aktualizacja z 06.12.2019 r.