Wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela w umowie OC następuje w sytuacjach uregulowanych w art. 38 i 43 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG oraz PBUK.
Art.38 ust.1 przewiduje takie sytuacje w których pomimo zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego ubezpieczyciel nie wypłaca odszkodowania.
Zakład ubezpieczeń nie odpowiada za szkody:
- polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzone przez kierującego posiadaczowi pojazdu mechanicznego. Dotyczy to również sytuacji, w której posiadacz pojazdu mechanicznego, którym szkoda została wyrządzona, jest posiadaczem lub współposiadaczem pojazdu mechanicznego, w którym szkoda została wyrządzona;
- wynikłe w przewożonych za opłatą ładunkach, przesyłkach lub bagażu chyba, że odpowiedzialność za powstałą szkodę ponosi posiadacz innego pojazdu mechanicznego niż pojazd przewożący te przedmioty;
- polegające na utracie gotówki, biżuterii, papierów wartościowych. Wszelkiego rodzaju dokumentów oraz zbiorów filatelistycznych, numizmatycznych i podobnych;
- polegające na zanieczyszczeniu lub skażeniu środowiska.
Są to sytuacje w których doszło do wyrządzenia szkody, jednakże nie można domagać się od ubezpieczyciela naprawienia szkody. W tego typu sytuacjach poszkodowany powinien wystąpić z roszczeniem bezpośrednio do sprawcy szkody.
Odpowiedzialność z tytułu szkody na osobie
Odnośnie pierwszego przypadku wyłączenie wynika z samej istoty ubezpieczenia OC, ponieważ występuje brak zobowiązania względem osoby trzeciej. Jednak to, że ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za szkodę na mieniu wyrządzoną przez osobę kierującą pojazdem posiadaczowi, nie zwalnia go z odpowiedzialności z tytułu szkody wyrządzonej na osobie.
Drugie wyłączenie wskazuje na normalne ryzyko związane z prowadzeniem działalności przewozowej. Przewoźnicy na wypadek takich sytuacji mogą skorzystać z dobrowolnego ubezpieczenia. Wyjątkiem jest sytuacja w której dojdzie do zderzenia pojazdu przewoźnika z pojazdem nie-przewoźnika, z winy nie-przewoźnika. W tej sytuacji za zniszczenie towarów odpowiedzialny będzie ubezpieczyciel drugiego (winnego) uczestnika zdarzenia.
W sytuacjach przewidzianych w tym artykule poszkodowany może kierować swoje roszczenie wprost do podmiotu ponoszącego odpowiedzialność cywilną. Jednak to zwykle wymaga dochodzenia tego roszczenia przed sądem.
Regres
Z tego względu polski ustawodawca w pewnych sytuacjach nie wyłączył ochrony poszkodowanego ze strony ubezpieczyciela, dając ubezpieczycielowi możliwość wystąpienia do sprawcy z roszczeniem regresywnym. Art.43 ustawy reguluje sytuacje w których ubezpieczyciel jest zobowiązany do naprawienia szkody, przy jednoczesnym wyposażeniu ubezpieczyciela w roszczenie o zwrot poniesionych kosztów w związku z wypłaceniem odszkodowania poszkodowanemu. Regulacja ta ma na celu zapewnienie jak najszerszej ochrony poszkodowanego przy jednoczesnym ukaraniu sprawcy.
Przypadki regresu występują gdy kierujący:
- wyrządził szkodę umyślnie lub w stanie po użyciu alkoholu albo pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii;
- wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa;
- nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym. Z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa;
- zbiegł z miejsca zdarzenia.
W przypadku wyrządzenia szkody umyślnie, nie zachodzi zdarzenie losowe, które jest objęte ochroną ubezpieczeniową. Jest to wyraz świadomego i celowego działania ubezpieczonego nastawionego na wyrządzenie szkody (można przypisać mu winę). Takie zachowanie nie zasługuje na ochronę ubezpieczeniową. Umyślne spowodowanie szkody może doprowadzić nawet do odebrania mu tej ochrony.
Natomiast kierowanie pojazdem pod wpływem alkoholu, środków psychotropowych lub innych środków odurzających jest przestępstwem w myśl Kodeksu Karnego. Jest więc oczywiste, że takie zachowanie kierującego nie powinno skutkować przejęciem zobowiązań sprawcy wobec poszkodowanego przez zakład ubezpieczeniowy.
Podobnie rzecz się ma z ucieczką z miejsca zdarzenia. Najczęściej zbieg z miejsca zdarzenia jest próbą uniknięcia odpowiedzialności za swój czyn. Sytuacja ta jest usankcjonowana przez Kodeks Karny jako działanie przeciwko bezpieczeństwu w ruchu drogowym, więc słusznie znalazło się w art.43 ustawy.
Również sytuacja, gdy kierujący pojazdem nie posiada wymaganych uprawnień do kierowania nim nie zasługuje na ochronę zakładu ubezpieczeniowego. Chyba że dotyczy to sytuacji wyjątkowych: ratowanie życia, mienia albo pościg za przestępcą.
Podsumowanie
Art. 38 ustawy dotyczy wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela ze względu na przedmiot (rodzaj szkody). Natomiast Art. 43 ustawy dotyczy regresu świadczenia ze względu na zachowanie podmiotu (osoby kierującej pojazdem). Uwzględniając nadrzędny interes poszkodowanego ubezpieczyciel zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania pokrzywdzonemu. Jednak po wypłacie tego odszkodowania może wystąpić o zwrot świadczenia wobec kierującego pojazdem.
Odszkodowanie za szkodę osobową lub na pojeździe
Wiele osób poszkodowanych boi się takich nietypowych sytuacji opisanych wyżej. Nie wiedzą czy mogą uzyskać odszkodowanie, gdy sprawca był pod wpływem alkoholu albo zbiegł z miejsca zdarzenia. Gdzie zgłosić szkodę? Czy likwidacja przebiega tak samo? Przeczytaj nasze Vademecum, a dowiesz się jak postępować w sytuacjach, gdzie występuje regres.
Aktualizacja z 17.09.2019 r.