Stosowne odszkodowanie
Art. 446.§ 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.
Jak wynika z przepisu art. 446 § 3 k.c. stosowne odszkodowanie powinno rekompensować uszczerbek w postaci znacznego pogorszenia sytuacji życiowej powstałego w następstwie śmierci najbliższego członka rodziny. Istotny jest przy tym majątkowy charakter szkody. Często jednak bywa, że szkoda ta wynika z uszczerbku o charakterze niemajątkowym. Zatem podstawą dochodzenia stosownego odszkodowania nie są jedynie wynikające ze śmierci bliskiej osoby cierpienia psychiczne. Podstawą mogą być też skutki w postaci zmniejszonych zarobków, powodowane ograniczeniem aktywności życiowej.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 2004 r. (sygn. akt IV CK 445/03, M.Prawn. 2006/6/315) wyraźnie zaznaczył, że znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., obejmuje niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego (niewyczerpujące hipotezy art. 446 § 2 k.c.), jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną. Sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci dziecka nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania. Jeśli jednak te negatywne emocje wywołały chorobę, osłabienie aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności dnia codziennego, to, bez szczegółowego dociekania konkretnych zdarzeń lub stopnia ich prawdopodobieństwa, można na zasadzie domniemania faktycznego (art. 231 k.p.c.) przyjąć, że pogorszyły one dotychczasową sytuację życiową osoby z najbliższego kręgu rodziny zmarłego.
Charakter stosownego odszkodowania
Majątkowy charakter stosownego odszkodowania podkreślony został również przez Sąd Okręgowy w Gliwicach który stwierdził w wyroku z dnia 8 maja 2008 r. (sygn. akt III Ca 385/08, niepublikowany), że przepis art. 446 § 3 k.c. stanowi środek naprawienia takich szkód majątkowych, które nie ulegają wyrównaniu na innych podstawach. Zwłaszcza przez zasądzenie renty. Jeżeli więc brak przesłanek do jej zasądzenia, to fakt ten nie może wpływać na zwiększenie odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby uprawnionej.
Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2007 r. (sygn. akt I CSK 465/06, niepublikowany) stosowne odszkodowanie ma służyć przystosowaniu się uprawnionego do zmienionych warunków. Niestety nie obejmuje ono utraty wszystkich możliwych w przyszłości korzyści od osoby, która utraciła życie.
Ważne jest, że świadczenie przysługujące na podstawie art. 446 §3 k.c. jest indywidualne, przez co należy rozumieć, że przysługuje ono każdemu z najbliższych członków rodziny osobno i wypłacane jest oddzielnie. Jak zauważa to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lipca 2008 r. (sygn. akt IV CSK 113/08, niepublikowany) indywidualizacja świadczeń przysługujących na podstawie art. 446 § 2 i 3 k.c. sprawia, że nie mogą odnieść żadnego skutku argumenty odwołujące się do rozstrzygnięć w innych analogicznych sprawach.
Ponadto, jak często podkreślają to sądy, ważne jest, aby w przypadku roszczenia o przyznanie stosownego odszkodowania poszkodowany był w stanie dowieść, iż jego sytuacja życiowa pogorszyła się w znacznym stopniu.
Ze względu na brak w polskim prawie definicji najbliższych członków rodziny przyjmuje się stosunkowo szerokie rozumienie tego pojęcia przez co osobami uprawnionymi do dochodzenia roszczenia z tytułu stosownego odszkodowania poza członkami rodziny mogą być również osoby bliskie (np. narzeczona, konkubina, konkubent), szczególnie związane ze zmarłym.
Zadośćuczynienie po śmierci bliskiej osoby
Art. 446. § 4. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Pojęcie zadośćuczynienia silnie związane jest z tzw. krzywdą, przez którą należy rozumieć szkodę niemajątkową. Celem tego świadczenia jest odpowiednia rekompensata negatywnych przeżyć pokrzywdzonego. Ze względu na specyficzny charakter więzi społecznych sądy rozpatrują to roszczenie indywidualnie. W związku z powyższym zadośćuczynienie przyznawane jest za szeroko rozumiane cierpienia psychiczne. Określając jego wysokość sąd bierze pod uwagę ich intensywność i stosunki łączące poszkodowanego ze zmarłym. Ponadto jak wynika z wyroku łódzkiego Sądu Apelacyjnego z dnia 14 kwietnia 2010 r. (sygn. akt I ACa 178/10, niepublikowany) ustalenie wysokości zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. winno nastąpić według kryteriów branych pod uwagę przy zasądzaniu zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych (art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c.), z uwzględnieniem jednak ciężaru gatunkowego naruszonego dobra.
Rodzaj świadczenia
Podobnie jak w przypadku stosownego odszkodowania, zadośćuczynienie jest świadczeniem fakultatywnym. Jest indywidualne i przysługuje najbliższym członkom rodziny, przez których należy rozumieć nie tylko osoby związane ze zmarłym więzami krwi lecz również inne osoby bliskie. Wniosek taki wyciągnąć można z wyroku Sądu Rejonowego w Sokółce z dnia 30 kwietnia 2010 r. (sygn. akt I C 14/10, niepublikowany). Podkreśla on więź emocjonalną powodów jako główny argument świadczący o doznawanych przezeń cierpieniach psychicznych.
Dowiedź się więcej o dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych za śmierć osoby bliskiej w naszym Vademecum.
Renta po śmierci bliskiej osoby
Części osób należy się również renta po śmierci bliskiej osoby. Sprawdź kiedy należy się takie roszczenie. Dowiedz się, komu należy się renta. Przeczytaj artykuł w tym temacie TUTAJ.
Aktualizacja z 12.09.2019 r.