Kodeks karny przewiduje osiem środków karnych. Jednym z nich jest nawiązka. Może ona mieć charakter obligatoryjny jak i fakultatywny. Oznacza to, że Sąd musi ją wymierzyć ale również Sąd może ją wymierzyć ale nie musi. Warto zwrócić również uwagę, że może mieć charakter samodzielny lub występować obok kary lub innego środka karnego.
Skazany prawomocnym wyrokiem po wypadku komunikacyjnym z reguły płaci zobowiązanie, stawiając sobie często przy tym pytanie, czy może zwrócić się do ubezpieczyciela OC pojazdu o jego zwrot. Tutaj pojawia się pytanie, czy zakład ubezpieczeń powinien przejąć wszelkie jego zobowiązania wobec pokrzywdzonej osoby w wypadku samochodowym.
Czy z OC należy się zwrot nawiązki?
Jak się można spodziewać ubezpieczyciele zawsze odmawiają wypłaty odszkodowania wskazując, że nawiązka to instytucja prawa karnego i z tego tytułu zakład ubezpieczeń odpowiedzialności nie ponosi. Wówczas jedyną drogą dochodzenia roszczeń pozostaje etap sądowy.
Pomniejszenie odszkodowania o nawiązkę
Przy obliczeniu wysokości zadośćuczynienia w postępowaniu cywilnym, suma wcześniej przyznanej nawiązki (w postępowaniu karnym) może mieć istotne znaczenie. Bardzo często zadośćuczynienie jest pomniejszane o otrzymaną nawiązkę. Miało to miejsce w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach, sygn. akt I ACa 34/17. Nawiązka orzeczona w prawomocnym wyroku karnym często podlega zaliczaniu na poczet odszkodowania i zadośćuczynienia, co zmniejsza wysokość świadczenia zasądzonego w wyniku powództwa cywilnego.
Jesteś osobą poszkodowaną w wypadku? Sprawdź jakie roszczenia Ci się należą!
Podstawa prawna pozytywna dla ubezpieczonego
Przełomowym wydarzaniem w temacie była uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011r. sygn. akt III CZP 31/11.
Sąd Najwyższy stanął przed pytaniem: „Czy sprawca wypadku komunikacyjnego, na którego w procesie karnym nałożono obowiązek naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 k.k. w zw. z art. 39 pkt 5 k.k, może domagać się od ubezpieczyciela, z którym łączy go umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwrotu zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego świadczenia?”
Ostatecznie podjął uchwałę, w której wskazał, że sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny polegający na obowiązku naprawienia szkody zgodnie z art. 46 § 1 w związku z art. 39 pkt 5 k.k., może domagać się od ubezpieczyciela OC zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego.
Wyrokiem SN z dnia 8 kwietnia 2015 r., sygn. akt V CSK 379/14 zaakcentował, iż orzeczenie przez sąd karny o nawiązce na rzecz pokrzywdzonego przestępstwem uznaje się za orzeczenie o roszczeniach cywilnoprawnych związanych ze szkodą. Tym samym brak jest dostatecznych przesłanek, aby sprawca zdarzenia nie mógł dochodzić w postępowaniu przeciwko zakładowi ubezpieczeń refundacji wypłaconej na rzecz pokrzywdzonego przestępstwem nawiązki.
Obecnie orzecznictwie Sądów zauważyć można tendencję do uznawania możliwość domagania się zwrotu nawiązki od zakładu ubezpieczeń.
Podstawa prawna negatywna dla ubezpieczonego
Jednakże zdarzają się wyroki zgoła odmienne jak np. orzeczenie Sądu Okręgowego w Słupsku, sygn. akt IV Ca 51/16. Gdzie sąd wydając wyrok zmienił orzeczenie sądu pierwszej instancji i oddalił roszczenie sprawcy wypadku o zwrot nawiązki od ubezpieczyciela OC. W uzasadnieniu wskazując, że do nawiązki nie stosuje się takich samych zasad, jak do ustalenia odszkodowania w procesie cywilnym.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę również na art. 822 § 1 k.c oraz art. 34 ust. 1 u.b.o. Czyli zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zapłacenia określonego w umowie ubezpieczenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Posiadaczowi pojazdu z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym jest obowiązany do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest: śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Podsumowując, z żadnego z tych przepisów nie wynika, aby wykluczano odpowiedzialności ubezpieczyciela w wypadku, w którym obowiązek naprawienia szkody orzeczony został jako środek karny.
W jakim terminie sprawca wypadku może zwrócić się z żądaniem od zakładu ubezpieczeń o zwrot uiszczonej nawiązki?
Zgodnie z art 819 § 1 k.c. stosuje się trzyletni termin do roszczeń ubezpieczonego względem ubezpieczyciela. Początek biegu terminu przedawnienia zgodnie z art. 120 k.c. ocenia się w związku z chwilą wymagalności, a więc od dnia zaspokojenia przez sprawcę wypadku roszczeń poszkodowanego.
Podsumowując sprawca wypadku może wystąpić z roszczeniem do ubezpieczyciela o zwrot wypłaconego poszkodowanemu odszkodowania, w tym nawiązki. Roszczenia te przedawniają się z upływem 3 lat od wypłaty przez sprawcę powyższych świadczeń.
Samodzielnie czy z pełnomocnikiem po zwrot zaliczki?
Procedura dochodzenia zwrotu nawiązki jak również podstawa prawna, wydają się być proste i łatwe do ogarnięcia samodzielnie przez sprawcę wypadku. Jednakże analizując orzecznictwo warto podkreślić, że każdy przypadek jest inny, a pieniądze udaje się odzyskać tylko wtedy kiedy od początku prowadzi się sprawę według ustalonych reguł. Dlatego też warto nawiązać współpracę z profesjonalnym pełnomocnikiem, który zrobi to poprawnie i skutecznie.