Rocznie w Polsce dochodzi do ok. 7 000 różnych wypadków z udziałem dzieci do lat 14. W 2017 roku miały miejsce aż 2 822 wypadki drogowe z udziałem dzieci w wieku 0-14 lat. Aż 56 dzieci poniosło śmierć, a 3 116 doznało obrażenia. Wypadki te nie zawsze wynikają z winy kierującego pojazdem. Często na skutek nieuwagi lub pośpiechu dziecka, dochodzi do potrącenia małoletniego pieszego czy rowerzysty. Wymuszenie pierwszeństwa, wbiegnięcie pod pojazd lub przechodzenie w miejscu niedozwolonym to najczęstsza przyczyna wypadków. Bywają również sytuacje, gdy dzieci bez wiedzy i zgody rodziców prowadzą pojazd mechaniczny. Czy zawsze w takim wypadku odpowiedzialny jest rodzic i jakie istnieją możliwości uzyskania odszkodowania? Czy dziecko może ponieść odpowiedzialność karną?
Odpowiedzialność w przypadku małoletniego do lat 13
Przyczyny wypadków dzieci poniżej 13 roku życia są bardzo różne. Wbiegnięcia na pasy, pod nadjeżdżający pojazd, wjechanie rowerem lub nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu. Również podczas wychodzenia ze szkolnego autobusu czy przebiegania przed nim. Wypadki powodują także małoletni rolkarze czy poruszający się w zabawkowych pojazdach napędzanych akumulatorami.
Zgodnie z art. 426 k.c. Poszkodowany do lat 13 nie ponosi odpowiedzialności za swoje czyny oraz spowodowane szkody. Jest to związane z psychofizycznymi cechami rozwoju małoletnich, które nie pozwalają im jeszcze w pełni jasno i rzetelnie ocenić sytuacji oraz swojego zachowania a również jego konsekwencji.
Konsekwencje zdarzenia
Tym samym jeśli dziecko, które nie skończyło jeszcze 13 roku życia, spowoduje wypadek, nie będzie ponosiło konsekwencji związanych z przypisaniem mu winy za zdarzenie. Jeśli postępowanie policyjne wykaże, iż to właśnie jego nieprawidłowe zachowanie było przyczyną wypadku, to istnieje możliwość uzyskania odszkodowania z polisy OC pojazdu, który spowoduje u małoletniego wystąpienie obrażeń ciała. Kierujący pojazdem nie zostanie w takim wypadku uznany za sprawcę. Poszkodowany małoletni nadal będzie miał możliwość uzyskania odszkodowania. W przypadku, gdy kierujący pojazdem zbiegnie z miejsca zdarzenia, lub nie zostanie ustalona jego tożsamość, nadal możliwe jest wystąpienie o odszkodowanie do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.
Ważną kwestią przy ocenie należnego odszkodowania będzie dla Towarzystwa Ubezpieczeń stopień przyczynienia do zdarzenia. Skoro nie można przypisać mu wyłącznej winy za wypadek, jego stopień przyczynienia jest w takim wypadku będzie znaczny. W przypadku starszych dzieci, które posiadają już znaczną wiedzę o świecie i obowiązujących zasadach ruchu drogowego – przyczynienie może wynosić od 50 – 90%. Jeśli sprawcą będzie dziecko, które tej świadomości jeszcze nie posiada, stopień przyczynienia będzie stosunkowo mniejszy.
Małoletni może dochodzić swoich roszczeń
Poszkodowanemu przysługują następujące roszczenia:
- zadośćuczynienie za ból i cierpienie oraz doznany uszczerbek na zdrowiu (także psychicznym);
- odszkodowanie – zwrot wszystkich kosztów związanych z leczeniem powypadkowym;
- renty na zwiększone potrzeby w tym także konieczność opieki osób trzecich.
W przypadku roszczeń o odszkodowanie w imieniu małoletniego wobec Towarzystwa Ubezpieczeń występuje rodzic lub prawny opiekun. Należy jednak mieć na uwadze fakt, iż w przypadku zawarcia ugody na znaczną kwotę – jej realizacja będzie wymagała zgody sądu rodzinnego na rozporządzanie majątkiem dziecka poza zwykłym zarządem.
Odpowiedzialność rodzica za szkody małoletniego
Wina za wypadek małoletniego do lat 13 może być przeniesiona na rodzica, bądź prawnego opiekuna małoletniego, jako odpowiedzialność w nadzorze. Możliwe jest jednak wyłączenie odpowiedzialności rodzica, jeżeli wykaże, iż nadzór ten sprawował należycie. Musi też potwierdzić, iż do zdarzenia mogłoby dojść, nawet przy starannym sprawowaniu nadzoru. Np. jeśli 12-letnie dziecko wracało ze szkoły wyznaczoną trasą, jednak wbiegło na pasy i zostało potrącone przez samochód, nie można przypisać winy w nadzorze rodzicom. Nie mają oni prawnego obowiązku odprowadzania dziecka do i ze szkoły.
Jednakże jeśli dziecko uruchomi pojazd mechaniczny, w którym przez niedopatrzenie rodzic pozostawił kluczyki i spowoduje nim szkody – rodzic nie tylko może zostać pociągnięty do odpowiedzialności odszkodowawczej, ale również karnej. Warto więc odpowiednio zabezpieczyć pojazd przed dziećmi.
Odpowiedzialność za szkody, których sprawca ukończył 13 rok życia
Całkowicie inaczej ma się sytuacja, gdy małoletni sprawca ukończył już 13 rok życia. Nie tylko nie ma już prawa do uzyskania odszkodowania za doznane obrażenia ciała, ale również odpowiedzialność za jego działania jest przerzucana na rodziców. Są oni wtedy zobowiązani naprawić wyrządzone szkody.
Prawnie przyjmuje się, iż osoba, która ukończyła 13 lat, jest na tyle dojrzała emocjonalnie, aby prawidłowo oceniać skutki swoich zachowań. A także przewidywać ich konsekwencje oraz samodzielnie dokonać rozeznania w sytuacjach drogowych i zagrożenia życia lub zdrowia. Oczywiście nie każde dziecko posiada w tym wieku pełną dojrzałość psychiczną i jest w stanie realnie przewidzieć wszystkie następstwa swoich działań. Jednakże w przypadku popełnienia wykroczenia lub spowodowania szkody na majątku czy zdrowiu innej osoby, będzie już za nie odpowiadać. Oczywiście naprawienie szkody, w tym koszt naprawy uszkodzonych pojazdów czy mienia, a także zadośćuczynienia, obciąży rodziców lub prawnych opiekunów małoletniego.
Jeśli rodzice posiadają ubezpieczenie OC w życiu prywatnym, będzie możliwość likwidacji szkody i wypłaty odszkodowania przez Towarzystwo Ubezpieczeń. Należy jednak pamiętać, iż zazwyczaj tego typu ubezpieczenie posiada górną granicę odpowiedzialności do sumy ubezpieczenia. Zależy ona od wariantu ubezpieczenia i wysokości składki. Tym samym w przypadku poważnych szkód na mieniu czy zdrowotnych, których wartość przekroczy sumę ubezpieczenia – osoba poszkodowana będzie mogła wystąpić o wyrównanie do rodziców czy opiekunów dziecka.
W przypadku poważnych wypadków spowodowanych przez małoletnich należy także mieć na uwadze, iż może zachodzić odpowiedzialność karna rodziców za rażące niedbalstwo w nadzorze. Jeśli rodzic pozwoli prowadzić samochód małoletniemu samodzielnie, mając świadomość, iż nie posiada on do tego uprawnień, ani umiejętności, będzie mógł zostać również pociągnięty do odpowiedzialności karnej.
Szkoda na pojeździe wyrządzona przez dziecko
Jak już wyżej wspomnieliśmy, osoba której cudze dziecko uszkodzi samochód, ma możliwość otrzymania odszkodowania. Dziecko może porysować sąsiadowi pojazd rowerem albo kamykiem. Zdarzyć się może też wybicie szyby. Może to być kwota wypłacona bezpośrednio przez rodziców albo z OC w życiu prywatnym. Przeczytaj więcej na ten temat TUTAJ. Przy uzyskaniu odszkodowania od ubezpieczyciela OC rodziców możesz sprzedać szkodę na pojeździe kancelarii odszkodowawczej.
Aktualizacja z 20.09.2019 r.