„Oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłą z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść” (art. 552 § 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego). Przepis ten „stosuje się także, jeżeli po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu”.
Art.41 ust. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej mówi, że każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.
Kto może ubiegać się o odszkodowanie?
Biorąc pod uwagę art. 552 § 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego skazanemu, któremu w wyniku wznowienia postępowania, lub kasacji skazany został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, należy się od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Szkoda niesłusznie skazanego wynikła z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść. Czyli o odszkodowanie może starać się osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem oraz rozpoczęła wykonywanie orzeczonej kary.
Aby mówić o poszkodowanym przez wymiar sprawiedliwości musi zostać on uniewinniony w drodze kasacji lub musi zostać podjęta decyzja wznowienia postępowania.
W przypadku wyroku w zawieszeniu nie ma podstaw do żądania odszkodowania za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, gdyż normalnie mógł on funkcjonować w społeczeństwie.
W jakim terminie należy zgłosić się o odszkodowanie?
Roszczenia z tytułu niesłusznego skazania przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia, dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia zgodnie z art. 555 kpk.
Jak zgłosić roszczenie za niesłuszne skazanie
Z żądaniem o odszkodowanie należy zgłosić się do Sądu Okręgowego, w którym to okręgu wydano orzeczenie w pierwszej instancji. Decyzję o odszkodowaniu podejmuje sąd w składzie trzech sędziów. Postępowanie takie jest wolne od kosztów i opłat.
Sprawdź też możliwości uzyskania odszkodowania za niesłuszne zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie.
Odszkodowanie a zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie
Odszkodowanie to forma rekompensaty, która ma naprawić szkody materialne (straty na majątku i zdrowiu). Postępowanie o odszkodowanie wymaga przedstawienia konkretnych dowodów. Mogą nimi być zaświadczenie z pracy o uzyskiwanych dochodach przed zdarzeniem i dowodów wskazujących ich utratę po skazaniu.
Zadośćuczynienie można nazwać odszkodowaniem za szkodę niematerialną, w tym negatywne przeżycia psychiczne i fizyczne osoby, która niesłusznie odbywała karę.
Pełnomocnik
Prowadzenie postępowania o odszkodowanie za niesłuszne skazanie wymaga wiedzy specjalistycznej. Składając wniosek o odszkodowanie poszkodowany powinien posiadać pełnomocnika w postaci adwokata, radcy prawnego lub kancelarii odszkodowawczej. Zatrudnienie pełnomocnika wiąże się z kosztami z góry w postaci kosztów zastępstwa procesowego. Jednakże przypadku trudnej sytuacji materialnej poszkodowany może rozpocząć współpracę z kancelarią, która swoje wynagrodzenie za prowadzenie sprawy pobierze dopiero po uzyskaniu odszkodowania. Osoba niesłusznie skazana może również wystąpić o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu.
Wysokość zadośćuczynienia od Skarbu Państwa za niesłuszne skazanie
Sędziowie orzekając w sprawach odszkodowanie za niesłuszne skazanie, posiłkują się już istniejącym orzecznictwem. Biorą również pod uwagę:
- czas izolacji,
- status zawodowy,
- okoliczności związane bezpośrednio z niesłusznie skazanym,
- stan zdrowia,
- wiek poszkodowanego.
Dla przykładu można wskazać, że w 2017 roku:
- prawomocnie zasądzone odszkodowania zasądzono 10 osobom w łącznej wysokości 417 574 zł,
- prawomocnie zasądzone zadośćuczynienia przyznano 27 osobom w łącznej wysokości 1 033 600 zł.