W ostatnich latach można zwrócić uwagę na spadek liczby wypadków przy pracy. Nie zmienia to faktu, że co roku dochodzi do kilkudziesięciu tysięcy wypadków spełniających definicję wypadku przy pracy. Osobie poszkodowanej w wypadku przy pracy czy też członkom jego rodziny należy się jednorazowe odszkodowanie jak również szereg innych świadczeń z ZUS.
Wypadek przy pracy
Wypadkiem przy pracy nazywamy zdarzenie:
- nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną,
- powodujące uraz lub śmierć pracownika lub pracodawcy,
- które nastąpiło w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy,
- podczas wykonywania obowiązku wynikającego umowy o współpracę.
Jaki dokument powinien być sporządzony po wypadku przy pracy przez pracodawcę?
Pracodawca jest zobowiązany w ciągu 14 dni od momentu otrzymania informacji o wypadku sporządzić protokół powypadkowy lub kartę wypadku. W zależności oczywiście od umowy o pracę.
Protokół powypadkowy sporządzany jest w przypadku umów o pracę. Karta wypadku zostanie sporządzona dla poszkodowanego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło czy umowy umowy agencyjnej.
Protokół jak również karta musi zawierać m. in. takie informacje jak:
- okoliczności zdarzenia,
- wskazanie czy zdarzenie miało charakter wypadku przy pracy,
- czynnik który dopuścił do zdarzenia czyli winnego zaistniałych okoliczności.
Jednorazowe odszkodowanie z ZUS po wypadku w pracy
Jeżeli komisja powypadkowa zdarzenie zakwalifikowała jako wypadek przy pracy to poszkodowanemu pracownikowi gdy dozna stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu należy się świadczenie z ZUS w postaci jednorazowego odszkodowania. Wynosi ono wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Co roku wysokość świadczenia ulega zmianie wraz ze zmianą wysokości przeciętnego wynagrodzenia.
Kiedy niezdolność do pracy
O całkowitej niezdolności do pracy mówimy gdy następuje utrata zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy w charakterze stałym. Częściowa niezdolność do pracy to natomiast utrata w znacznym stopniu (nie w całości) zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Renta z ZUS z tytułu niezdolności do pracy po wypadku przy pracy
Osoba poszkodowana w wypadku przy pracy ma prawo ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy z ZUS gdy całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej o ile:
- niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych jak również lub nieskładkowych, które określa art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, jednakże nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;
- pracownik został uznany za niezdolnego do pracy przez lekarza orzecznika ZUS;
- wymagany okres składkowy i nieskładkowy jest stosowny do wieku, w którym to powstała niezdolność do pracy.
Rozróżniamy 2 rodzaje rent z tytułu niezdolności do pracy:
- stała, przy całkowitej niezdolności do pracy;
- czasowa, przy utracie w znacznym stopniu ale nie w całości zdolności do pracy.
Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy
Wysokość stałej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oblicza się na podstawie poniższego wzoru:
- 24% kwoty bazowej. Kwota bazowa to corocznie ustalana kwota, uzależniona od przeciętnego wynagrodzenia;
- po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Podstawa wymiaru emerytury to przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe /lub na ubezpieczenie społeczne/ na podstawie przepisów prawa polskiego z kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego /poszkodowanego pracownika/ z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę;
- 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy;
- po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresu, który brakuje do pełnych 25 lat stażu ubezpieczenia (okresów składkowych i nieskładkowych), liczonych od dnia, w którym zainteresowany złoży wniosek o rentę, do dnia, w którym osiągnął 60 lat. Okres składkowy to okres ubezpieczenia, za który przewidziany jest obowiązek opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne /ubezpieczenia emerytalne i rentowe/ lub za które nie było obowiązku opłacania składki, ale ustawodawca uznał je za okresy składkowe. Okres nieskładkowy to okres, za który nie było obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie społeczne. Z uwagi na specyficzny charakter podlega on uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych oraz ich wysokości np. okres urlopu macierzyńskiego).
Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy stanowi wysokość 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Świadczenie z tytułu niezdolności do pracy orzeczone może być na okres od kilku miesięcy do nawet 5 lat. Renta przyznawana jest bezterminowo jeżeli np. poszkodowany w wypadku przy pracy pracownik biorąc pod uwagę obecną wiedzę medyczną na zmianę tego stanu zdrowia. Taka sytuacja często pojawia się np. przy urazach czaszkowo-mózgowych.
Renta rodzinna z ZUS
Najbliższa rodzina po śmierci poszkodowanego w wyniku wypadku przy pracy ma prawo starać się o rentę rodzinną z ZUS.
Zgodnie z Ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do renty rodzinnej mają:
- dzieci – do ukończenia 16 lat lub do ukończenia 25 lat pod warunkiem kontynuowania nauki. Wyjątek stanowią dzieci zmarłego które ukończyły 25 lat i są na ostatnim roku studiów w szkole wyższej. Wówczas prawo do renty może być im przedłużone do zakończenia tego roku studiów;
- wnuczęta i rodzeństwo, którzy zostali przyjęci na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem 18 roku życia, na co najmniej rok przed śmiercią ubezpieczonego. Chyba że śmierć była następstwem wypadku;
- wdowy lub wdowcy, jeżeli w chwili śmierci małżonka ukończyli 50 lat lub byli niezdolni do pracy lub wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionego do pobierania renty rodzinnej, które nie ukończyły 16 lat. Jeżeli się uczą do 18 roku życia lub są całkowicie niezdolne do pracy;
- małżonkowie rozwiedzeni oraz owdowiali, jeżeli przed śmiercią małżonka nie pozostawały z nim we współwłasności małżeńskiej ale miały prawo do alimentów ustalonych przez sąd;
- osoby, które nie spełniały powyższych warunków i nie posiadały źródła utrzymania. Wówczas mamy do czynienia z rentą okresową przez okres roku od śmierci małżonka lub jeżeli uczestniczyły w zorganizowanym szkoleniu w celu uzyskania kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej. Jest to okres do 2 lata od śmierci małżonka.
Osobom uprawnionym do renty przysługuje jedna (łączna) renta rodzinna. Zostaje ona podzielona w równych częściach pomiędzy świadczeniobiorców.
Wysokość renty rodzinnej
Renta rodzinna jest naliczana od miesiąca (powstania do niej prawa) zgłoszenia wniosku o przyznanie renty. Kwota renty rodzinnej jest uzależniona od liczby osób uprawnionych do jej otrzymania i dla:
- jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwało albo przysługiwałoby zmarłemu;
- dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwało albo przysługiwałoby zmarłemu;
- trzech osób uprawnionych – 95% świadczenia, które przysługiwało albo przysługiwałoby zmarłemu.
Świadczenie, która przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu to:
- emerytura obliczona według zasad dotychczasowych;
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;
- renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;
- emerytura obliczona według zreformowanych zasad;
- oraz emerytura pomostowa.
Najniższa renta po wypadku przy pracy
Kwoty najniższych gwarantowanych świadczeń emerytalno-rentowych zmieniają się co roku i obowiązują od 1 marca do 28 lutego następnego roku.
Od 1 marca 2019 roku najniższe świadczenia z ZUS będą wynosić:
- renty z tytułu niezdolności do pracy dla osób całkowicie niezdolnych do pracy do wysokości 1100 zł miesięcznie
- renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do pracy do wysokości 825 zł miesięcznie;
- najniższa emeryta oraz renta rodzinnej do wysokości 1100 zł miesięcznie;
- kwoty świadczenia przedemerytalnego do kwoty 1140,99 zł miesięcznie.
Powyższe kwoty zostały wskazane w Ustawie z 14.12.2018 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw jest podniesienie wysokości kwot najniższych świadczeń oraz określenie na rok 2019 zasad waloryzacji świadczeń z gwarantowaną minimalną podwyżką.
Jednorazowe odszkodowanie z ZUS
Pamiętaj jednak, że po wypadku przy pracy w Polsce należy Ci się jednorazowe odszkodowanie z ZUS. Po zdarzeniu musimy zgłosić szkodę pracodawcy, który przygotowuje protokół wypadkowy i stwierdza, czy wypadek był wypadkiem przy pracy. Po zakończonym leczeniu zgłaszamy się do ZUS z wnioskiem o odszkodowanie. Zostaniesz wezwany na komisję lekarską, gdzie lekarz stwierdzi jakiego doznałeś uszczerbku na zdrowiu. Od tego orzeczenia możesz się odwołać do 14 dni. Potem ZUS przyznaje odszkodowanie i wypłaca je w terminie 30 dni od daty decyzji.
Przeczytaj nasze Vademecum poszkodowanego po wypadku przy pracy. Znajdziesz tam odpowiedzi na najczęściej zadawane przez poszkodowanych pytania. Dowiedź się co Ci się należy po wypadku oraz jak się zachować.
Aktualizacja z 02.03.2020 r.