Odszkodowanie za słup elektryczny – służebność przesyłu i bezumowne korzystnie

PSE czyli Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. realizują zadania operatora systemu przesyłowego w oparciu o posiadaną sieć przesyłową najwyższych napięć. Obecnie istnieje 248 linii o łącznej długości 14 195 km, w tym:

• 1 linia o napięciu 750 kV o długości 114 km;
• 93 linie o napięciu 400 kV o łącznej długości 6 326 km;
• 164 linii o napięciu 220 kV o łącznej długości 7 755 km;
• 106 stacji najwyższych napięć (NN);
• podmorskie połączenie 450 kV DC Polska – Szwecja o całkowitej długości 254 km (z czego 127 km należy do PSE S.A.).

Długość linii średniego napięcia (SN, czyli napięcie międzyfazowe od 1 kV do 60 kV) w kraju wynosi 234,7 tys. km linii napowietrznych i 69,0 tys. km linii kablowych. Liniami średniego napięcia (SN) i wysokiego (60-110 kV) – sieć dystrybucyjna- zarządzają regionalni operatorzy.

Większość tych linii przebiega przez czyjeś nieruchomości gruntowe czy też nad domami, gospodarstwami i  firmami. Jest to dużą niedogodnością dla ich właścicieli, gdyż nie mogą przez to nieruchomości sprzedać, postawić budynków itd. Niestety również dodatkowo co jakiś czas ktoś z przedsiębiorstwa energetycznego chodzi sobie po ich terenie, robi zdjęcia, opisuje słupy. Nie raz osoba taka niszczy przez to część upraw. Właściciel nieruchomości może domagać się swoich praw od przedsiębiorstwa energetycznego w postaci służebności przesyłu i odszkodowania za bezumowne korzystanie. Warto podkreślić, że o służebności i bezumownym niekorzystaniu można mówić również w przypadki innych infrastruktur np. rurociągu gazowego.

Podstawa prawna odszkodowania za bezumowne korzystanie

Art. 224 § 2 „Od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył” – właściciel niezależnie od roszczeń windykacyjnych może dochodzić od posiadacza gruntu stanowiącego jego własność, roszczeń uzupełniających, które stanowią wynagrodzenie za nie wykonywanie przez niego prawa własności.

Art. 49 § 1 „Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.” I dalej: „§ 2. Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.”

Podstawa prawna służebności przesyłu

„Art. 3051.    Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1. Przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Art. 3052. § 1.  Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

2. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.”

Czyli  służebność przesyłu to ograniczone prawo rzeczowe należące do służebności, którego przedmiotem jest korzystanie z urządzeń służących do przesyłu energii, substancji itp.

Kiedy można starać się o odszkodowanie za słupy?

Na początek należy zweryfikować Księgę Wieczystą (KW) nieruchomości. Ustanowienie służebności przesyłu będzie widoczna w jej dziale drugim. Wpis wskazuje, że słup został usadowiony na podstawie tytułu prawnego i dochodzenie odszkodowania w tej sytuacji jest możliwe.

Niestety brak wpisu w księdze nie zawsze oznacza bezprawne działanie przedsiębiorstwa energetycznego. Aby mieć 100% pewności dobrze jest złożyć wniosek w przedsiębiorstwie z żądaniem o udostępnienie dokumentu, który potwierdzi prawo do zajęcia nieruchomości. Gdy okazuje się, że jednak energetyka nie posiada dokumentacji dotyczącego tytułu prawnego w postaci decyzji administracyjnej (wydanej po roku 1985), wtedy dodatkowo ważne jest, aby upewnić czy decyzja była podana do wiadomości właściciela działki. Przede wszystkim czy właściciel wyraził zgodę na przebieg linii energetycznej przez jego nieruchomość, gdyż od roku 1985 na posadowienie linii wymagana jest zgoda właściciela działki.

Brak powyższych elementów wskazuje, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmuje działkę bezprawnie oraz bezumownie. Wówczas mamy do czynienia często ze służebnością przesyłu i szeregiem innych uprawnień w tym odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu (nawet 10 lat wstecz). Właściciel nieruchomości może również żądać wykupu nieruchomości przez przedsiębiorstwo energetyczne czy nawet usunięcia słupa energetycznego z działki.

Jak przebiega proces dochodzenia roszczeń?

• weryfikacja prawa do domagania się wypłaty odszkodowania, czyli weryfikacja KW;
• wezwanie zakładu energetycznego do potwierdzenia posiadania dokumentacji wskazującej tytuł prawny w postaci decyzji administracyjnej;
• wysłanie wezwania do zapłaty, zarówno w temacie służebności, jak i również bezumownego korzystania z nieruchomości. Niestety odpowiedź na takie pisma jest zazwyczaj negatywna;
• próba polubownego załatwienia sprawy;
• przygotowanie pozwu i złożenie go do sądu (na etapie sądowym pojawiają się biegli). Właściciel nieruchomości w postępowaniu sądowym ma prawo domagać się ustanowienia służebności, czyli gdy zakład energetyczny wypłaci wynagrodzenie właścicielowi, wówczas może utrzymywać słupy na danej działce. Sprawdź jakie są koszty zastępstwa procesowego.

Wysokość odszkodowania za słupy

Na wysokość odszkodowania wpływa:

• wartość rynkowa metra kwadratowego nieobciążonej nieruchomości;
• stopień ograniczenia możliwości korzystania z zajętego przez urządzenie pasa gruntu przez właściciela nieruchomości;
• ograniczenie możliwości inwestycyjnych z uwagi na istnienie urządzeń;
• sposób wykorzystywania przez właściciela pozostałej części nieruchomości albo jego nieruchomości sąsiednich;
• rozwój gospodarczy terenów położonych w bliższym albo dalszym sąsiedztwie;
• wyłączenie możliwości zabudowy mocą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego;
• zmniejszenie wartości nieruchomości w wyniku wybudowania na niej urządzeń przesyłowych.

Odszkodowanie za bezumowne korzystanie to odszkodowanie za okres dłuższy niż 10 lat, w związku z przedawnieniem się roszczenia.  Wysokość najczęściej ustala biegły na etapie sądowym (pod uwagę bierze część gruntu, na której stoi słup energetyczny oraz obszar, nad którym przechodzą linie energetyczne), a na jego wysokość wpływa:

• stawkę w czynszu dzierżawy, jaką właściciel otrzymałby za zajęty teren;
• rodzaj oraz klasa gruntu, na którym stoi słup.

Pomoc specjalisty

Wiele osób nie zna wszystkich przepisów prawa oraz prawa związanego z odszkodowaniami. Warto więc skorzystać z pomocy specjalisty. Mamy wtedy pewność, że nie pominiemy jakiś ważnych kwestii. Można się zastanowić nad pomocą kancelarii odszkodowawczej albo kancelarii prawnej. Sprawdź jak może pomóc pełnomocnik procesowy w postępowaniu o odszkodowanie.

Aktualizacja z 06.12.2019 r.