Błędnie przyjmuje się, że jeśli poszkodowany w wypadku nie jest zatrudniony na etacie, to nie przysługują mu żadne prawa w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy. Fakt, że świadczenie pracy nie jest usankcjonowane umową o pracę, a jedynie umową zleceniem, czy umową agencyjną, nie przesądza jeszcze o braku możliwości uzyskania świadczeń powypadkowych, w tym odszkodowania z ZUS. W zależności od tego, jakiemu podmiotowi świadczymy pracę lub kto jest płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe danej osoby czy pracownika – podmiot ten zobowiązany jest przeprowadzić postępowanie powypadkowe i sporządzić kartę wypadku. Może ona być podstawą do jednorazowego odszkodowania z ZUS, a nawet odszkodowania z OC pracodawcy (podmiotu lub zleceniobiorcy).
Kiedy sporządza się kartę wypadku?
Ubezpieczenie wypadkowe obejmuje osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Jeśli więc pracownik jest zatrudniony (czy świadczy pracę) na umowie agencyjnej, na umowie zlecenie, na stażu, czy jako pracujący więzień (w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania) i zleceniodawca lub pracodawca odprowadza składkę na ubezpieczenie wypadkowe – w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy, takiej osobie przysługują takie same prawa i świadczenia, jak pracownikowi na etacie.
Poszkodowany w wypadku przy pracy może więc uzyskać zasiłek chorobowy (powypadkowy), świadczenie rehabilitacyjne. Może się również starać o jednorazowe odszkodowanie z ZUS czy rentę powypadkową.
W przypadku zaistnienia wypadku przy pracy podmiot, na którego rzecz świadczona jest praca, ma obowiązek powołać zespół powypadkowy. Należy dokonać analizy sytuacji, zabezpieczyć wszelkie dowody w sprawie wypadku, zabezpieczyć miejsce wypadku oraz udzielić poszkodowanemu pomocy i przeprowadzić postępowanie powypadkowe. Jeśli trzeba, należy pomóc pracownikowi w dotarciu do placówki medycznej lub zawiadomić pogotowie ratunkowe.
Ustalenie okoliczności zdarzenia i sporządzenie karty wypadku
Podmiot, dla którego poszkodowany świadczy pracę lub wykonuje zlecenie dokonuje w terminie 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku, ustaleń okoliczności i przyczyn wypadku. Dokonuje kwalifikacji prawnej zdarzenia (uznaje wypadek za wypadek przy pracy) oraz sporządza kartę wypadku. Wzór karty wypadku jest określony w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz.U. nr 236, poz. 1992).
Kto sporządza kartę wypadku
W zależności od tego, jakiemu podmiotowi świadczona jest praca, czy usługi, oraz w jakim zakresie, ten będzie zobowiązany do ustalenia okoliczności wypadku i sporządzenia karty wypadku.
Dla osób, niebędących pracownikami, podmiotami odpowiedzialnymi za sporządzenie karty wypadku będą więc dla:
- stypendysty sportowego – podmiot wypłacający stypendium;
- pracującego więźnia – podmiot, na rzecz którego wykonywana jest odpłatna praca ze skierowania do pracy;
- posłów i senatorów – Kancelaria Sejmu lub Senatu;
- stażystów – pracodawca, u którego stażysta lub odbywający przygotowanie zawodowe świadczy pracę;
- członków spółdzielni i kółek rolniczych – spółdzielnia produkcyjna lub kółko rolnicze;
- zatrudnionych na umowę zlecenie, umowę o świadczenie usług czy umowę agencyjną – podmiot na rzecz którego wykonywana jest praca lub pracodawca, jeśli osoby te pozostają w stosunku pracy i zawarły umowę z tym pracodawcą;
- prowadzących pozarolniczą działalność – Zakład Ubezpieczeń Społecznych właściwy ze względu na siedzibę prowadzenia działalności;
- duchownych – zwierzchnicza instytucja diecezjalna lub zakonna;
- odbywających służę zastępczą – pracodawca, w którego poborowy odbywa służbę;
- słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej – ta właśnie szkoła;
- funkcjonariuszy celnych – podmiot, w którym pełni służbę celną.
Kartę wypadku sporządza się 3 egzemplarzach i otrzymuje ją poszkodowany, podmiot sporządzający oraz ZUS. Poszkodowany ma również prawo złożyć uwagi i zastrzeżenia do zapisów karty, jeśli się z nimi nie zgadza, lub nie są zgodne z prawdą lub stanem faktycznym. Jeśli poszkodowany zmarł – kartę zatwierdza i otrzymuje członek rodziny zmarłego.
Na podstawie karty wypadku można starać się o uzyskanie jednorazowego odszkodowania z ZUS lub OC podmiotu odpowiedzialnego. W przypadku wykazania winy lub zaniedbania tego podmiotu lub pracodawcy w karcie wypadku.
Dowiedź się więcej o procesie sądowym o odszkodowanie z OC pracodawcy oraz z ZUS po wypadku przy pracy.